Aseptyka i antyseptyka

Aseptyka to postępowanie mające na celu dążenie do jałowości pomieszczeń, narzędzi, materiałów opatrunkowych i innych przedmiotów w celu niedopuszczenia drobnoustrojów do określonego środowiska.

Źródłami zakażeń septycznych mogą być zanieczyszczone, niejałowe narzędzia, sprzęt medyczny, aparatura, różnego rodzaju materiały medyczne, bielizna, powietrze, woda.

Antyseptyka (z greki anti przeciw sepsis gniciu, dosłownie: zapobieganie gniciu) to postępowanie odkażające, mające na celu niszczenie drobnoustrojów na skórze, błonach śluzowych, w zakażonych ranach. Celem działań antyseptycznych jest zredukowanie liczby mikroorganizmów chorobotwórczych do bezpiecznego poziomu.

Niezwykle ważnym elementem dla właściwego postępowania antyseptycznego jest mycie i antyseptyka rąk stosowana przez personel.

Antyseptyka skóry rąk

Skóra rąk w normalnych warunkach jest zanieczyszczona drobnoustrojami, które znajdują się na jej powierzchni (flora przejściowa) oraz w głębszych warstwach (flora stała).

Flora przejściowa to drobnoustroje występujące na powierzchni skóry rąk okresowo, zazwyczaj nierozmnażające się na dłoniach. Pojawiają się na skutek kontaktu ze środowiskiem, jak również są wydzielane z głębi skóry; są stosunkowo łatwe do usunięcia za pomocą środków myjących.

Flora stała (osiadła) wysoko chorobotwórcza grupa drobnoustrojów bytujących w szczelinach, mieszkach włosowych i zachyłkach gruczołów potowych i łojotokowych. Ze względu na ograniczony dostęp, flora osiadła jest trudna do usunięcia sposobami mechanicznymi (nie można jej usunąć poprzez mycie i szorowanie); trzeba używać antyseptyków).

Stopień redukcji drobnoustrojów na skórze rąk związany jest z rodzajem mycia i dezynfekcji.

Stosuje się:

• socjalne mycie rąk,
• higieniczne mycie rąk,
• higieniczną dezynfekcję rąk oraz
• chirurgiczne mycie i dezynfekcja rąk przed zabiegami inwazyjnymi.

Socjalne mycie rąk (zwykłe, codzienne, rutynowe) - mycie rąk stosowane przez większość populacji ludzkiej. Czynność ta polega na zmoczeniu dłoni i nadgarstków, nałożeniu odpowiedniej ilości mydła, energicznym pocieraniu rąk, w celu wytworzenia piany (10-15 sek.), dokładnym spłukaniu wody pod bieżącą wodą, tak by spływała z palców (10-15 sek.), wysuszeniu rąk za pomocą ręcznika, najlepiej jednorazowego.

Szybkie i łatwe w wykonaniu socjalne mycie rąk jest niedokładne i nieskuteczne oraz pomija wiele obszarów dłoni.

Socjalne mycie rąk wykonuje się m. in. przed rozpoczęciem dnia pracy i po dłuższych przerwach w pracy, po podaniu ręki dużej liczbie osób, po wykonanych pracach porządkowych i czystościowych w pomieszczeniach niezabiegowych, po wyjściu z toalety, po kontakcie z krwią, płynami ustrojowymi, wydzielinami, wydalinami.

Higieniczne mycie rąk - umożliwia zmycie z powierzchni skóry rąk zanieczyszczeń organicznych i brudu oraz częściowej eliminacji ze skóry flory przejściowej i stałej dzięki zastosowaniu techniki Ayliffe’a. Jest to kilkuetapowa sekwencja ruchów powtórzonych pięć razy, “tam i z powrotem”.

O skuteczności tej techniki decyduje usunięcie z rąk biżuterii, krótko przycięte, pozbawione lakieru i tipsów paznokcie, osłonięcie wodoodpornym opatrunkiem uszkodzeń skóry, rozprowadzanie na zmoczonej skórze odpowiedniej ilość środka myjącego (4−5ml płynnego mydła o pH 5,5 w jednorazowych opakowaniach); mycie rąk i płukanie, osuszenie rąk ręcznikami jednorazowymi lub suszarkami elektrycznymi. Jeżeli wypływ wody z kranu nie jest wyłączany automatycznie, lub obsługiwany za pomocą łokcia, aby uniknąć wtórnego skażenia umytej dłoni kran należy zakręcać przez papierowy ręcznik

Higieniczna dezynfekcja rąk - wykonywana jest gdy zachodzi konieczność łączenia higienicznego mycia z dezynfekcją. Najpierw wykonywane jest higieniczne mycie rąk, a następnie, na suche ręce, stosuje się alkoholowy środek dezynfekcyjny. Rozprowadza się techniką Ayliffe’a około 3-5 ml preparatu i pozostawia ręce do wyschnięcia.

Używane w tym celu preparaty usuwają i zabijają większość drobnoustrojów przejściowych, znacznie redukują ilość flory stałej skóry; zapewniają co najmniej 1000-krotną redukcję drobnoustrojów po minucie ekspozycji.

Stosowanie dezynfekcji rąk jest konieczne m. in. po kontakcie z materiałem zakaźnym (krwią, płynami ustrojowymi, wydzielinami, wydalinami), przed nałożeniem rękawiczek i po ich zdjęciu, przed pakowaniem wyrobów medycznych do sterylizacji; przed pracą ze sprzętem sterylnym; po każdym zdjęciu maski z ust i nosa, podczas ognisk epidemicznych.

Niealkoholowe środki antyseptyczne do właściwego działania wymagają rozprowadzenia na zmoczonych dłoniach.

Dezynfekcja chirurgiczna rąk ma na celu jak najdalej idącą redukcję flory przejściowej i osiadłej; służy do przygotowania do zabiegów chirurgicznych i czynności leczniczych przebiegających w warunkach jałowych. Mycie chirurgiczne trwa około 10 minut i wymaga mechanicznego oczyszczania (szczoteczka, pilniczek) dłoni, paznokci i przedramion.

Błędy w antyseptyce skóry rąk ograniczające działanie środków dezynfekujących wynikają ze zbyt krótkiego czas użycia antyseptyku, zastosowania zbyt małej ilości antyseptyku, uchybienia standardowej procedurze mycia i dezynfekcji (pomijanie niektórych obszarów dłoni) oraz ze stosowania alkoholowych antyseptyków na brudną tudzież mokrą skórę.

Nie udowodniono, że procedura mycia i dezynfekcji rąk jest bardziej skuteczna niż sama procedura dezynfekcji. Na korzyść stosowania tylko dezynfekcji przemawia wyższa skuteczność w redukowaniu drobnoustrojów, oszczędność czasu oraz mniej oddziaływań niepożądanych (uczuleń i podrażnień na rękach).

Związki chemiczne wykorzystywane do produkcji środków antyseptycznych, aby zapewniały odpowiedni poziom bezpieczeństwa użycia, muszą się charakteryzować:

• szerokim zakresem działania,
• małą toksycznością oraz
• łatwością przyrządzania roztworów o żądanym stężeniu.

Dezynfekcja - są to zabiegi polegające na obniżeniu w środowisku zewnętrznym, a także na powierzchni ciała liczby drobnoustrojów chorobotwórczych w stopniu takim, że nie stworzą niebezpieczeństwa zakażenia. Odkażenie uzyskuje się przy użyciu środków chemicznych prowadzących do zabicia drobnoustrojów, zahamowania ich rozwoju, a szczególnie ich przetrwalników, osłabienia ich zjadliwości oraz usunięcia mechanicznego z powierzchni.

Dezynfekcję przeprowadza się za pomocą różnych metod, jednak zastosowanie ich na żywych tkankach bardzo ograniczone, stąd też odkażanie skóry wykonuje się tylko poprzez wykorzystanie chemicznych substancji inaktywujących drobnoustroje (dezynfekcja chemiczna).

Ze względu na zakres działania preparatów dezynfekujących wyróżnia się dezynfekcję niskiego, średniego i wysokiego stopnia.

Dezynfekcja niskiego stopnia (oznaczenie preparatu BFV-osłonkowe) to proces redukcji wegetatywnych form bakterii (oprócz prątków), wirusów osłonowych (HBV, HCV, HIV) i grzybów. Tą metodą można dezynfekować wyłącznie tylko te przedmioty i narzędzia, które wchodzą w kontakt z nieuszkodzoną skórą. Ponadto stosuje się ją do dezynfekcji powierzchni w pomieszczeniach, urządzeń i sprzętów.

Dezynfekcja średniego stopnia (oznaczenie preparatu BFV prątki) to proces redukcji wegetatywnych form wszystkich gatunków bakterii, w tym prątków, wszystkich wirusów, (w tym osłonowych i bezosłonkowych) oraz grzybów.

Dezynfekcja wysokiego stopnia (oznaczenie preparatu BFV prątki S) to najczęściej stosowana metoda dezynfekcji narzędzi chirurgicznych i sprzętu medycznego; Zwalcza ona na powierzchniach zanieczyszczonych narzędzi, przyborów i sprzętu medycznego formy wegetatywne bakterii łącznie z prątkami gruźlicy, grzyby chorobotwórcze oraz wirusy bezotoczkowe i z otoczką, z wyjątkiem dużej ilości form przetrwalnikowych.

Zasady stosowania preparatów dezynfekcyjnych

• Narzędzie po użyciu należy traktować jako skażone, dlatego pierwszą czynnością jakiej jest poddawane to dezynfekcja. Preparat musi być jednak zgodny z ustawą o wyrobach medycznych i z ustawą o produktach biobójczych, a więc posiadać świadectwo dopuszczenia do obrotu i znak CE.

• Przygotowanie roztworu, w którym dezynfekowane będą narzędzia musi odpowiadać wytycznym podanym przez producenta preparatu. Instrukcja musi być napisana w języku polskim i dostępna na stanowisku pracy (wersja elektroniczna lub papierowa) dla wszystkich pracowników, albowiem spoczywa na nich obowiązek zapoznania się z instrukcją producenta i kartą charakterystyki preparatu.
• Przystępując do pracy należy przestrzegać procedury BHP i bezwzględnie korzystać z odzieży ochronnej (rękawice, fartuch, okulary). Z uwagi na drażniące działanie środków dezynfekcyjnych należy chronić drogi oddechowe przy pracy z preparatami zawierającymi aldehydy lub substancje utleniające. W przypadku kontaktu ze skórą, oczami, po narażeniu dróg oddechowych, w przypadku połknięcia należy postępować zgodnie z poleceniami zawartymi w karcie charakterystyki preparatu.
• W zależności od produktu, środek dezynfekcyjny stosuje się jako gotowy do użycia lub z koncentratu przygotowuje się roztwór wodny. Roztwory użytkowe preparatu przygotowuje się bezpośrednio przed wykonaniem dezynfekcji, w zimnej wodzie, gdyż niska temperatura chroni przed wytworzeniem niebezpiecznych oparów. Pomieszczenie musi posiadać sprawną wentylację, a pojemnik z roztworem musi być zamykany pokrywką. Preparat należy przechowywać w oryginalnym opakowaniu, w miejscu niedostępnym dla osób niepowołanych. Przestrzegać terminu ważności preparatu.
• Pojemnik z roztworem należy zaopatrzyć w metryczkę zawierającą nazwę i stężenie preparatu, datę przygotowania preparatu, nazwisko osoby przygotowującej preparat, godzinę rozpoczęcia i zakończenia dezynfekcji oraz nazwisko osoby wykonującej dezynfekcję.

Zdezynfekowane narzędzia, sprzęt medyczny, różnego rodzaju materiały medyczne, bielizna po wysuszeniu mogą być pakietyzowane i umieszczone w sterylizatorze. Jeżeli ze względów technicznych wskazanych przez producenta sprzęt nie może być poddawany sterylizacji, dopuszcza się dezynfekcję wysokiego poziomu.

Wyroby medyczne jednorazowego użytku, nie mogą być reprocesowane, tzn. ponownie poddanie dezynfekcji i/lub sterylizacji, celem ponownego użycia.

Symbol wyrobu medycznego jednorazowego użytku

Sterylizacja to proces, którego celem jest redukcja wszystkich form drobnoustrojów (także spor) w określonym środowisku, materiałach, na sprzętach lub przedmiotach oraz lekach by uzyskać zniszczenie więcej niż 99,9 % mikroorganizmów. Sprzęt jest uważany za sterylny jeżeli prawdopodobieństwo wystąpienia mikroorganizmu jest mniejsze niż jeden do miliona.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami i normami, sterylizacja nie ogranicza się do samego zniszczenia drobnoustrojów, ale uwzględnia poprzedzające i następowe postępowanie, tj.: sposób przygotowania materiałów (odpowiednia dezynfekcja i opakowanie), prawidłowo prowadzony proces sterylizacji (właściwe ułożenie w komorze sterylizatora, kontrola procesu sterylizacji) oraz przechowywanie (warunki, które wykluczają możliwość wtórnego zanieczyszczenia).

Tylko czyste wyroby medyczne mogą być sterylizowane; jeżeli na ich powierzchni znajdują się pozostałości soli lub białka, to może wytworzyć się osłonka i hamować w tym miejscu proces zabicia drobnoustrojów. Produkty, które mają być sterylizowane muszą być suche. Wilgoć na wyrobach medycznych wywoła parowanie i schłodzenie co obniży skuteczność sterylizacji.

Dokumentacja medyczna część 1

Dokumentacja medyczna – dane i informacje medyczne odnoszące się do stanu zdrowia pacjenta lub udzielonych mu w zakładzie opieki zdrowotnej świadczeń zdrowotnych, gromadzone i udostępniane na zasadach określonych w Ustawie o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw pacjenta.

Cztery czynniki świadczące, iż dokument będzie uznany za medyczny:

- oznaczenie pacjenta pozwalające na ustalenie jego tożsamości;

- oznaczenie podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych ze wskazaniem komórki organizacyjnej, w której udzielono świadczeń zdrowotnych;

- data sporządzenia;

- opis stanu zdrowia pacjenta lub udzielonych mu świadczeń zdrowotnych.

Dokumentacja medyczna to, najkrócej ujmując, zbiór danych i informacji dotyczących procesu udzielania świadczeń zdrowotnych.

W zakładach opieki zdrowotnej realizujących usługi i świadczenia stomatologiczne obowiązuje dokumentacja medyczna oznaczona symbolem Mz/st. Dokumentację z taką sygnaturą określamy jako formalną (podstawową). Zasady prowadzenia takiej i innej dokumentacji określają instrukcje, zarządzenia i wytyczne organu wprowadzającego tą dokumentację, np. kierownik zakładu, ZUS, US.

Za prawidłowe sporządzanie i prowadzenie dokumentacji medycznej ustawową odpowiedzialność ponosi lekarz.

Podział dokumentacji medycznej (stomatologicznej):

1. dokumentacja medyczna indywidualna – odnosi się do oznaczonych osób korzystających ze świadczeń zdrowotnych. Prowadzona jest w formie druków lub formularzy (np. karta pacjenta, karta choroby poradni, wkładka do karty);
2. dokumentacja medyczna zbiorcza – odnosi się do ogółu osób korzystających ze świadczeń zdrowotnych. Prowadzona jest w formie ksiąg, rejestrów lub kartotek.

Podziała dokumentacji indywidualnej:

- wewnętrzna – przeznaczona na potrzeby podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych;

- zewnętrzna – przeznaczona jest na potrzeby pacjenta, który korzysta ze świadczeń zdrowotnych i na zewnętrzny użytek zakładu opieki zdrowotnej.

Przykłady dokumentacji wewnętrznej: historia zdrowia i choroby, wkładka do historii choroby.

Przykłady dokumentacji zewnętrznej: skierowania, opinie, orzeczenia, zaświadczenia, recepty.

W ZOZ stosuje się dokumentację medyczną oznaczoną symbolem Mz/st. Dokumentację z taką sygnaturą zalicza się do formalnej lub podstawowej, gdzie:

- Mz/st-1 – karta choroby poradni stomatologicznej;

- Mz/st-1a – wkładka do karty choroby poradni stomatologicznej;

- Mz/st-26 – koperta stomatologiczna;

- Mz/st-4 – zlecenie do poradni stomatologicznej.

Dokumentacja medyczna powinna być dokładnie prowadzona, rzetelnie zabezpieczona i dostępna.

Podstawowe funkcje dokumentacji medycznej:

1. profilaktyczno - lecznicze;
2. epidemiologiczne;
3. konsultacyjne;
4. informacyjne;
5. integrujące (różne dyscypliny i specjalności medyczne);
6. archiwalne;
7. organizacyjno – porządkowe;
8. planistyczno – prognostyczne;
9. naukowe;
10. sprawozdawczo – statystyczne (GUS);
11. prawne (odpowiedzialność zawodowa);
12. orzecznicze (ubezpieczeniowe, inwalidzkie);
13. finansowe (koszty świadczeń, odpłatności za świadczenia).

Rodzaje dokumentacji medycznej: 

• ewidencyjna,
• lecznicza (ogólna i specjalistyczna), 
• profilaktyczna, 
• sprawozdawcza, 
• informacyjna, 
• konsultacyjna, 
• zabiegowa, 
• orzecznicza, 
• materiałowo – lekowa, 
• finansowa, 
• inna (pomocnicza, nieformalna).

Źródło:
Z. Jańczuk (pod red.) „Podręcznik dla asystentek i higienistek stomatologicznych”, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, warszawa 2011

Systemy oznaczania zębów

System Zsigmondy’ego

Metoda ta polega na rysowaniu kąta obok liczby oznaczającej ząb, który stanowi wycinek krzyża uzębienia. Uzębienie mleczne wyróżnia się liczbami rzymskimi, w przeciwieństwie do stałych, które oznacza się liczbami arabskimi.

System wg Mühlreitera (łaciński)

Zgodnie ze wzorem zębowym człowieka (ICPM) system ten uwzględnia fakt, że człowiek posiada w każdym łuku po każdej stronie kolejno dwa siekacze, jeden kieł, dwa przedtrzonowce i trzy trzonowce (w uzębieniu mlecznym brak jest przedtrzonowców i jednego trzonowca).

(zęby stałe)
M3 M2 M1 P2 P1 C I2 I1	I1 I2 C P1 P2 M1 M2 M3
M3 M2 M1 P2 P1 C I2 I1	I1 I2 C P1 P2 M1 M2 M3
(zęby mleczne)
m2 m1 c i2 i1	i1 i2 c m1 m2
m2 m1 c i2 i1	i1 i2 c m1 m2

Oznaczenia literowe pochodzą z łaciny (wielkie litery dla zębów stałych, małe dla zębów mlecznych):

• I – siekacze (incisivi)
• C – kły (canini)
• P – przedtrzonowce (premolares)
• M – trzonowce (molares)

System Zsigmondy'ego/Palmera (ćwiartkowy, PNS (ang. Palmer’s Notation System)

Do oznaczania zębów mlecznych stosuje się litery od A do E.

System Haderupa ( duński, plus/minus).

Haderup w swojej numeracji zrezygnował, w przeciwieństwie do Zsigmondy'ego, z bezpośredniego odnoszenia się do krzyża uzębienia. Wprowadził on oznaczenie „+” dla zębów górnych oraz „-” dla zębów dolnych. Nie bez znaczenia jest też strona, po której znajduje się dany symbol. Znak „+” bądź „-” ustawiony po prawej stronie liczby oznacza ząb prawy, a po lewej stronie ząb lewy. Do oznaczania zębów mlecznych Haderup zdecydował się używać również cyfr arabskich, jednak dla rozróżnienia ze stałymi pozycję zęba mlecznego poprzedzał literą l (łac. lacteus – mleczny), później zmieniono literę na jedno zero wiodące.

(zęby stałe)
8+ 7+ 6+ 5+ 4+ 3+ 2+ 1+	+1 +2 +3 +4 +5 +6 +7 +8
8-  7-  6-  5-  4-  3-  2-   1-	-1  -2  -3  -4  -5  -6  -7  -8
(zęby mleczne)
05+ 04+ 03+ 02+ 01+	+01 +02 +03 +04 +05
05-  04-  03-  02-  01-	-01  -02  -03  -04  -05

System Haderupa z poprawką Allerhanda

Poprawka dotyczy oznaczenia zębów mlecznych cyframi rzymskimi.

V+ IV+ III+ II+ I+	+I +II +III +IV +V
V-  IV-  III-  II-  I-	-I  -II  -III  -IV  -V

System Viohla (międzynarodowy, FDI, dwuwskaźnikowy, TDS (ang. two digitsystem)

Kolejność numerowania ćwiartek (po lewej zęby stałe, po prawe – mleczne). Ząb zakolorowany na czerwono ma oznaczenie 37.

zęby stałe

górne prawe – 1# górne lewe – 2#

18 17 16 15 14 13 12 11 | 21 22 23 24 25 26 27 28

R --------------------------------------------------- L

48 47 46 45 44 43 42 41 | 31 32 33 34 35 36 37 38

dolne prawe – 4# dolne lewe – 3#

zęby mleczne

górne prawe – 5# górne lewe – 6#

55 54 53 52 51 | 61 62 63 64 65

R --------------------------------- L

85 84 83 82 81 | 71 72 73 74 75

dolne prawe – 8# dolne lewe – 7#

System uniwersalny (UNS (ang. universal numbering system), amerykański, Parreidta, ADA)

Zębom stałym przypisuje się liczby od 1 do 32 zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Numeracja zaczyna się od trzeciego zęba trzonowego prawego szczeki (1), biegnie wzdłuż łuku zębowego do lewego trzeciego trzonowego zęba żuchwy (17), a kończy na trzecim trzonowcu prawym żuchwy (32).

Zęby mleczne oznacza się według tej samej zasady literami od „A” do „T”.

(zęby stałe)
1   2   3   4   5   6   7   8	9 10 11 12 13 14 15 16
32 31 30 29 28 27 26 25	24 23 22 21 20 19 18 17
(zęby mleczne)
A B C D E	F G H  I J
T S R Q P	O N M L K
(zęby mleczne – alternatywa)
1d   2d   3d   4d   5d	6d   7d   8d   9d 10d
20d 19d 18d 17d 16d	15d 14d 13d 12d 11d

System uniwersalny (Navy Notation)

W tym systemie zęby są numerowane tak samo jak w UNS jedynie w innej kolejności – nie zgodnie ze wskazówkami zegara, ale oba łuki od prawej (pacjenta) do lewej. Tak więc górny łuk jest numerowany tak samo, a dolny w odwrotnej kolejności. Dla zębów mlecznych zmiana jest analogiczna

(zęby stałe)
1   2   3   4   5   6   7   8	9 10 11 12 13 14 15 16
17 18 19 20 21 22 23 24	25 26 27 28 29 30 31 32
(zęby mleczne)
A B C D E	F G H  I J
K L M N O	P Q R S T

Klasyfikacja ubytków próchnicowych wg Blacka

Klasyfikacja ubytków wg Blacka:

Klasa I – ubytki rozpoczynające się w zagłębieniach anatomicznych wszystkich powierzchni zębów, a więc na powierzchniach:

• zgryzowych zębów przedtrzonowych i trzonowych (powierzchnie żujące)
• podniebiennych zębów trzonowych górnych
• policzkowych zębów trzonowych dolnych
• podniebiennych siekaczy bocznych górnych

Klasa II – ubytki rozpoczynające się na powierzchniach stycznych zębów przedtrzonowych i trzonowych. Mogą one później rozszerzyć się na powierzchnię żującą.

Klasa III - ubytki rozpoczynające się na powierzchniach stycznych zębów przednich (siekaczy i kłów) z zachowanym brzegiem siecznym.

Klasa IV – ubytki rozpoczynające się na powierzchniach stycznych zębów przednich (siekaczy i kłów) z uszkodzonym brzegiem siecznym.

Klasa V – ubytki rozpoczynające się w 1/3 przyszyjkowej na powierzchniach przedsionkowych i językowych wszystkich zębów.

Klasa VI – ubytki rozpoczynające się na brzegu siecznym, szczytach guzków, listewkach brzeżnych, 2/3 dokoronowych powierzchni zęba.

Klasyfikacja ubytków próchnicowych ze względu na ich lokalizację:

• miejsce 1 – bruzdy i zagłębienia anatomiczne (podobnie jak w klasie I wg Blacka)
• miejsce 2 – powierzchnie styczne zębów bocznych i przednich poniżej punktu stycznego
• miejsce 3 – okolica przyszyjkowa korony lub odsłonięty korzeń

Stadia zaawansowania (głębokości) zmian próchnicowych:

• stadium 0 – początkowe uszkodzenie szkliwa (caries incipiens, macula cariosa)
• stadium 1 – minimalne zmiany w szkliwie i zębinie
• stadium 2 – umiarkowane zmiany w zębinie
• stadium 3 – duży ubytek, znaczne osłabienie tkanek zęba, które może doprowadzić do odłamania guzków lub brzegów siecznych podczas żucia
• stadium 4 – utrata znacznej części tkanek zęba wskutek rozległej próchnicy

Literatura:

• Z. Jańczuk (pod red.) „Podręcznik dla asystentek i higienistek stomatologicznych”, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, warszawa 2011
• L.V. Barnett (red) „Asystowanie w stomatologii. Podręcznik dla asyst i higienistek stomatologicznych”, Wydawnictwo Medyczne URBAN&PARTNER, Wrocław 2006

Mała powtórka z łaciny

Próchnica zębów – Caries dentinum

Próchnica początkowa – Caries incipiens

Próchnica powierzchniowa – Caries superficialis

Próchnica średnia – Caries media

Próchnica głęboka – Caries profunda

Próchnica ostra – Caries acuta

Próchnica przewlekła – Caries chronica

Próchnica prosta – Caries simplex

Próchnica powikłana – Caries complicata

Próchnica okrężna – Caries circularis

Próchnica wtórna – Caries secundaria

Próchnica nietypowa – Caries atypica

Próchnica zatrzymana – Caries stationaria

Próchnica kwitnąca – Caries florida

Próchnica cementu korzeniowego lub korzenia – Caries cementi s. caries radicis dentis

plama próchnicowa – Macula alba, macula cariosa

korzeń zęba – Radix dentis

martwica miazgi – Necrosis pulpae

zgorzel miazgi – Gangraena pulpae

zapalenie ozębnej – Periodontitis

zapalenie miazgi - Pulpitis

ropień – Abscessus

rozchwianie zębów (zwichnięcie) – Luxatio

utrudnione wyrzynanie zęba – Dentitio difficilis

nieprzyjemny zapach z ust – foetor ex ore

nabyta osłonka zębowa – acquired pellicle, dental cuticle

biały nalot – materia alba

kamień nazębny – calculus dentalis

kamień nazębny naddziąsłowy – calculus supragingivalis

kamień poddziąsłowy – calculus subgingivalis

zapalenie dziąsła – gingivitis

nieżytowe zapalenie dziąsła – gingivitis catarrhalis

rozrostowe zapalenie dziąseł – gingivitis hyperplastica

ziarninowe zapalenie dziąseł – gingivitis granulosa

zapalenie przyzębia - periodontitis

Odpady medyczne

Dziś słówko o odpadach medycznych. Przeglądając różne fora dla asystentek i higienistek zauważyłam, że wiele z nas ma problem właśnie z klasyfikacją odpadów, kodami oraz gdzie i jakie odpady wyrzucamy.

ODPADY MEDYCZNE (podział wg Ustawy):

1. odpady komunalne – odpady powstałe w gospodarstwach domowych, a także odpady nie zawierające odpadów niebezpiecznych, pochodzące od innych wytwórców odpadów, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych.
2. odpady medyczne – są to odpady powstające w związku z udzielaniem świadczeń zdrowotnych oraz prowadzeniem badań i doświadczeń naukowych w zakresie medycyny.

Odpady medyczne to substancje stałe, ciekłe i gazowe powstające przy leczeniu, diagnozowaniu oraz profilaktyce, w działalności medycznej prowadzonej w obiektach lecznictwa zamkniętego, otwartego oraz w obiektach badawczych i eksperymentalnych. Odpady medyczne powstają w różnych jednostkach opieki zdrowotnej, takich jak: szpitale ogólne, szpitale psychiatryczne, sanatoria rehabilitacyjne, ośrodki leczenia odwykowego, ośrodki rehabilitacyjne dla narkomanów, zakłady pielęgnacyjno-opiekuńcze, zakłady leczniczo wychowawcze, zakłady opiekuńczo-lecznicze, szpitale uzdrowiskowe, sanatoria uzdrowiskowe, hospicja, przychodnie, ośrodki zdrowia, poradnie, punkty lekarskie, praktyki lekarskie (indywidualne, indywidualne specjalistyczne i grupowe).

Klasyfikacja odpadów medycznych:

1. odpady bytowo-gospodarcze – odpady z pomieszczeń biurowych, administracyjnych, zaplecza warsztatowego i służb technicznych

• odpady bytowe z oddziałów nie zabiegowych
• odpady z kuchni i resztki posiłków z oddziałów niezakaźnych

2. odpady specyficzne (zakaźne) – odpady, które mają bezpośredni kontakt z chorymi i stanowią zagrożenie infekcyjne dla ludzi i środowiska

• odpady zakażone drobnoustrojami, np. zużyte materiały opatrunkowe, materiały laboratoryjne i medyczne, amputowane części ciała, zwłoki zwierząt doświadczalnych
• leki cytostatyczne (chemioterapia) i sprzęt używany przy ich podawaniu
• opakowania po lekach oraz leki przeterminowane

3. odpady specjalne:

• odpady radioaktywne i srebronośne (np. amalgamaty)
• zużyte diagnostyki izotopowe, oleje, baterie, rozpuszczalniki i odczynniki chemiczne
• substancje toksyczne oraz chemiczne nie nadające się do spalenia ze względów BHP
• uszkodzone termometry rtęciowe i zużyte świetlówki

4. odpady wtórne – pozostałości po przeróbce termicznej odpadów specyficznych:

• popiół
• zeszklony żużel
• wyżarzone elementy metalowe
• pyły i szlamy pochodzące z urządzeń odpylających

KODY ODPADÓW MEDYCZNYCH:

18 – odpady medyczne i weterynaryjne

01 – odpady z diagnozowania, leczenia i profilaktyki medycznej

* - szczególnie niebezpieczna grupa odpadów

• 18 01 01 – narzędzia chirurgiczne i zabiegowe oraz ich resztki
• 18 01 02* - części ciała i organy oraz pojemniki na krew i konserwanty służące do jej przechowywania
• 18 01 03* - inne odpady, które zawierają żywe drobnoustroje chorobotwórcze lub ich toksyny oraz inne formy zdolne do przeniesienia materiału genetycznego, o których wiadomo lub co do których istnieją wiarygodne podstawy do sądzenia, że wywołują choroby u ludzi i zwierząt
• 18 01 04 – inne odpady niż wymienione w 18 01 03*
• 18 01 06* - chemikalia, w tym odczynniki chemiczne zawierające substancje niebezpieczne
• 18 01 07 – chemikalia, w tym odczynniki chemiczne inne niż wymienione w 18 01 06*
• 18 01 08* - leki cytotoksyczne i cytostatyczne
• 18 01 09 – leki inne niż wymienione w 18 01 08*
• 18 01 10* - odpady amalgamatu dentystycznego
• 18 01 80* - zużyte kąpiele lecznicze aktywne biologicznie o właściwościach zakaźnych
• 18 01 81 – zużyte kąpiele lecznicze inne niż wymienione w 18 01 80*
• 18 01 82* - pozostałości z żywienia pacjentów oddziałów zakaźnych

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dn.23 sierpnia 2007r. w sprawie szczegółowego sposobu postępowania z odpadami medycznymi na podstawie art. 7ust.4 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 39z 2007r., poz. 251 i Nr.88, poz.587) odpady medyczne grupuje się w następujący sposób:

1. odpady medyczne o kodach 18 01 02,18 01 03,18 01 80,18 01 82,zwane dalej „odpadami zakaźnymi”, są to odpady niebezpieczne, które zawierają żywe mikroorganizmy lub ich toksyny, o których wiadomo lub co do których istnieją wiarygodne podstawy do przyjęcia,że wywołują choroby zakaźne u ludzi lub innych żywych organizmów.
2. odpady medyczne o kodach 18 01 06, 18 01 08,18 01 82 zwane „odpadmi”, są to odpady niebezpieczne, które zawierają substancje chemiczne, o których wiadomo lub co do,których istnieją wiarygodne podstawy do sądzenia, że wywołują choroby niezakaźne u ludzi lub innych żywych organizmów, albo mogą być źródłem skażenia środowiska.
3. odpady medyczne o kodach 18 01 01,18 01 04, 18 01 07, 18 01 09, 18 01 81 zwane „odpadami pozostałymi”, są to odpady medyczne nieposiadające właściwości niebezpiecznych.

Postępowanie z ostrymi odpadami (igły, kaniule, ostrza, wiertła itp.)

1. Bezpośrednio po użyciu umieszczać ostre odpady w plastikowym, twardościennym pojemniku, nie oddzielając igieł od strzykawek.
2. Pojemniki napełniać do 2/3 objętości.
3. Pojemniki opisywać datą rozpoczęcia użytkowania i datą zamknięcia4. Pojemniki napełniamy maksymalnie przez 4–5 dni. Do momentu odbioru do utylizacji, pojemniki przechowujemy w wydzielonym pomieszczeniu, o temp. do 10 °C – do 48 godzin, o temp. < 10°C do 14 dni

Postępowanie z odpadami medycznymi.

Odpady medyczne, powstałe w trakcie udzielania świadczeń zdrowotnych w jednostkach ochrony zdrowia oraz w ośrodkach prowadzących badania i doświadczenia naukowe w zakresie medycyny, zbiera się selektywnie w miejscach ich powstawania z podziałem na odpady zakaźne, specjalne i pozostałe. Odpady te powinny zostać usunięte przez osoby udzielające świadczeń zdrowotnych, zgodnie z procedurą.

Odpady niebezpieczne z wyjątkiem odpadów o ostrych końcówkach i krawędziach:

1. Zbiera się w miejscu ich powstawania i wyrzuca do: wiadra pedałowego wyłożonego workiem foliowym lub do worka jednorazowego użytku z folii polietylenowej, nieprzezroczystego, wytrzymałego, odpornego na działanie wilgoci i środków chemicznych, z możliwością jednokrotnego zamknięcia, zawieszonego na stelażu
2. Worki jednorazowego użycia umieszcza się na stelażach lub w sztywnych pojemnikach,w taki sposób, aby ich górna wywinięta na szerokość 20 cm. Krawędź, nie uległa skażeniu.
3. Wiadra pedałowe po usunięciu worka myjemy i dezynfekujemy
4. Odpady medyczne o ostrych końcach krawędziach zbiera się w sztywnych, odpornych na działanie wilgoci, odpornych mechanicznie na przekucie bądź przecięcie pojemnikach jednorazowego użytku. Pojemniki te umieszcza się w miejscach powstawania odpadów.
5. Pojemniki lub worki,o których mowa wyżej, należy wymieniać na nowe, nie rzadziej niż jeden raz dziennie. Mogą być one wypełnione nie więcej niż 2/3 ich objętości.
6. Pojemniki lub worki,o których mowa wyżej, należy wymieniać na nowe, nie rzadziej niż co 48 godzin: mogą być one wypełnione nie więcej niż do 2/3 ich objętości.
7. Niedopuszczalne jest otwieranie raz zamkniętych pojemników lub worków jednorazowego użytku.
8. W przypadku uszkodzenia worka lub pojemnika należy go w całości umieścić w innym większym nieuszkodzonym worku lub pojemniku.
9. Każdy pojemnik i worek jednorazowego użycia powinien posiadać:

• widoczne oznakowanie, świadczące o rodzaju odpadów w nich przechowywanych,
• widoczne oznakowanie świadczące o miejscu pochodzenia odpadów,
• datę zamknięcia,
• informacje pozwalające zidentyfikować osobę zamykająca pojemnik lub worek.

10. Odpady zakaźne gromadzi się w workach koloru czerwonego.

Segregacja odpadów w poszczególnych pojemnikach (wg książki „Egzamin zawodowy. Asystentka stomatologiczna” Wydawnictwo Edukacyjne ESAN)

CZERWONY WOREK (odpady medyczne skażone), np:

• jednorazowe środki ochrony indywidualnej pacjenta (serweta, ochraniacz na zagłówek, wkład do spluwaczki, kubek, końcówka ślinociągu),
• rękawiczki jednorazowe lekarza i asystentki/higienistki,
• maseczka jednorazowa,
• gaziki po dezynfekcji asystora,
• opakowanie po soli fizjologicznej,
• wałeczki ligniny, kulki waty, sączki papierowe,
• resztki materiałów.

NIEBIESKI WOREK (odpady medyczne pozostałe), np:

• opakowanie papierowo-foliowe po narzędziach,
• inne opakowania, jeśli są puste, np. po gazikach, masie wyciskowej,
• resztki masy wyciskowej z miski.

TWARDOŚCIENNY POJEMNIK (odpady ostre), np:

• strzykawki wraz z igłami,
• igła użyta do nabrania znieczulenia,
• ostrze skalpela,
• igła atraumatyczna z pozostałą nicią,
• ampułka po środku znieczulającym.